Oznaczenie geograficzne napojów spirytusowych

13 stycznia 2014 r. weszła w życie prawna definicja „Polskiej Wódki”. Od tego dnia producenci tego trunku co roku obchodzą swoje święto. Jednak w Polsce szczególnej ochronie podlega jeszcze jeden napój spirytusowy.

Polska wódka należy do najbardziej rozpoznawalnych na świecie symboli Polski *. Marka ta wymieniana jest na trzecim miejscu, zaraz po sławnych postaciach – Janie Pawle II oraz Robercie Lewandowskim. Oznacza to zarazem, że wódka jest najsłynniejszym produktem handlowym kojarzącym się z Polską. Wódka to również trzeci polski smak – po pierogach i kiełbasie – najbardziej kojarzący się z naszym krajem.

Nic dziwnego, że producenci zastrzegli pochodzenie geograficzne polskiej wódki. Powód jest oczywisty. Jeśli wódka jest sama w sobie marką, od lat kojarzoną z Polską, to producenci nie chcą, by ktoś za granicą mógł wytwarzać produkt oznaczony jako „polska wódka”, zarabiając na cudzym splendorze.

„Na przykładzie polskiej wódki widać, że oznaczenie geograficzne może stanowić mocną markę dla regionu lub nawet dla całego kraju. Dobra renoma może z kolei przekładać się nie tylko na wyższą sprzedaż danego napoju. Konsekwencją może być nawet przyciąganie do Polski turystów, którzy chcieliby dowiedzieć się czegoś więcej o miejscu, z którego pochodzi lubiany przez nich trunek.”

Remigiusz Zdrojkowski, Członek Zarządu XBS PRO-LOG S.A.  

Alkohole prawnie chronione w Polsce

Aby móc używać nazwy „polska wódka”, alkohol musi być wytworzony z polskiego zboża: żyta, pszenicy, jęczmienia, owsa, pszenżyta lub ziemniaków, a wszystkie etapy produkcji zachodzą na terenie Polski.

Drugim chronionym oznaczeniem geograficznym w Polsce jest wódka ziołowa z Niziny Północnopodlaskiej aromatyzowana ekstraktem z trawy żubrowej. Z tym, że od 26 lutego 2012 r. to oznaczenie geograficzne popularnej Żubrówki przestało być zarezerwowane dla zwykłej wódki, a stało się wyróżnikiem wódki smakowej.

Popularna Żubrówka zawdzięcza swoje szczególne właściwości smakowo-zapachowe trawie żubrowej i sporządzanemu z niej maceratowi. Nazwa trawy żubrowej pochodzi od żubra – największego europejskiego ssaka, którego matecznikiem jest Puszcza Białowieska. Trawa żubrowa jest jednym ze składników pożywienia tych zwierząt. Jej miejscem naturalnego występowania są śródleśne polany i łąki położone na obrzeżach puszczy.

Oznaczenie geograficzne alkoholu – jak je uzyskać?

Co ciekawe, w polskim prawie nie istnieje definicja oznaczenia geograficznego. Znawca tematu, prof. Ryszard Skubisz proponuje, by za oznaczenie geograficzne uznać związek symbolu o treści geograficznej z towarem, który jest odbierany przez przeciętnego nabywcę jako zespół informacji o towarze, w tym zwłaszcza o jego pochodzeniu z pewnego miejsca geograficznego.

Oznaczenia geograficzne możemy podzielić na zwykłe i kwalifikowane. Oznaczenia zwykłe to takie, które nie wskazuje na szczególną jakość towarów, tylko na miejsce pochodzenia produktów. Ich ochronę przewiduje Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Z kolei oznaczenia kwalifikowane to takie oznaczenia, które wskazują na pochodzenie towaru oraz na szczególne cechy towaru, które uzasadnione są miejscem jego pochodzenia. Ten typ oznaczeń chroni ustawa Prawo własności przemysłowej oraz unijne rozporządzenie Rady nr 510/2006 w sprawie ochrony oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia produktów rolnych i środków spożywczych.

Unijny system ochrony oznaczeń geograficznych zabezpiecza nazwy produktów, które pochodzą z konkretnych regionów i mają określone cechy jakości lub cieszą się renomą w związku z terytorium ich produkcji.

Oznaczenie geograficzne trunku nadawane jest w drodze postępowania rejestracyjnego, wszczynanego na wniosek „grupy”, czyli organizacji producentów lub przetwórców tego samego produktu rolnego lub środka spożywczego.

Wniosek o wpis oznaczenia geograficznego napoju spirytusowego na krajową listę chronionych oznaczeń geograficznych napojów spirytusowych należy złożyć do ministra właściwego do spraw rynków rolnych. Może on dotyczyć tylko jednego oznaczenia.

Aby alkohol trafił na krajową listę chronionych oznaczeń geograficznych, swoje właściwości i cechy charakterystyczne powinien zawdzięczać pochodzeniu z miejsca, miejscowości, czy regionu do których nawiązuje jego nazwa. Wszystkie etapy produkcji, w trakcie których taki napój uzyskuje swoje cechy charakterystyczne i ostateczne właściwości, powinny odbywać się w tym właśnie miejscu.

Na wniosek wnioskodawcy, minister właściwy ds. rynków rolnych może zgłosić oznaczenie geograficzne napoju spirytusowego do Komisji Europejskiej, celem umieszczenia danej nazwy w rejestrze oznaczeń geograficznych napojów spirytusowych.

Przykłady oznaczeń geograficznych alkoholi na świecie

• Szkocka Whisky. Tworzona jest z wody i słodowanego jęczmienia. Następnie leżakowana jest na terenie Szkocji w dębowych beczkach przez co najmniej trzy lata. Trunek nie może zawierać dodatków z wyjątkiem wody i karmelu. Tak wyprodukowana whisky zawiera co najmniej 40% alkoholu. Praktycznie wszystkie Single Malt Scotch Whisky są destylowane dwukrotnie.
• Cognac – winiak zawierający ok. 40% alkoholu, wytwarzany w okolicach miejscowości Cognac w departamencie Charente we Francji. Produkcja dzieli się na 4 etapy: zbiór winogron i fermentacja moszczu, destylacja, dojrzewanie i kupażowanie. W produkcji koniaku używa się wyłącznie trzech odmian białych winogron, głównie jednak jest to odmiana ugni blanc (zwana też jako trebbiano).
• Brandy de Jerez to wielka chluba Andaluzji – regionu Hiszpanii. Brandy to napój spirytusowy o zawartości alkoholu 36-45%, destylowany głównie z wina, leżakowany w dębowych beczkach przez co najmniej 6 miesięcy. Brandy de Jerez wytwarza się z dwóch szczepów winogron: Airén i Palomino. Leżakuje w beczkach po cherry. Od koniaku różni się metodą dojrzewania (solera). Polega ona na stopniowym mieszaniu różnych wiekiem partii leżakującego w dębowych beczkach destylatu.

* Wg Raportu SW Research przygotowanego na zlecenie Stowarzyszenia Polska Wódka